Het kunstwerk van 2015: het fantastische circus van Pepijn van den Nieuwendijk

In het atelier Struktuur 68 in de Haagse Nieuwe Molstraat, waar sinds 1968 keramiek gemaakt wordt, staan grote beelden van klei ingepakt in plastic te wachten tot ze gebakken worden. Een paar van die beelden mogen we straks de Piket Kunstprijzen 2015 noemen, ontworpen door kunstenaar Pepijn van den Nieuwendijk.

Onder de naam Cirque de Pepin maakt Van den Nieuwendijk (1970, Waddinxveen) onder andere schilderijen, keramiek en illustraties. Hij studeerde grafisch ontwerp aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. Zijn ‘circus’ is een metafoor voor een plek waar alles kan gebeuren, en waarin fantastische dieren een centrale rol innemen. Zijn favorieten zijn de dodo, de mammoet en de Chinese draak. “Dodo’s hebben een tragisch verhaal, die zijn nota bene uitgestorven door toedoen van de Nederlanders. En ik hou van de gelukssymboliek van de draak.”

Een gekleurde wand met glazuurproeven in Struktuur 68, de werkplaats waar de award gemaakt wordt / Foto Piket Kunstprijzen

Die symboliek komt ook terug in de Piketawards. “Omdat je natuurlijk een enorme geluksvogel bent als je een prijs wint met werk dat je waarschijnlijk het allerliefste doet, wilde ik een award maken die op diverse manieren verwijst naar geluk en een voorspoedige toekomst.” Daarvoor koos Van den Nieuwendijk gelukssymbolen en symbolen voor voorspoed uit diverse culturen.

Hij werkt al een paar maanden aan de awards. Eerst maakt hij in zijn schetsboek een ontwerp, daarna slaat hij aan het kleien. Een bevriende pottenbakker draaide voor hem de vazen, de ornamenten die erop komen boetseert hij zelf. Voordat hij weet welke kleur ze krijgen, doet hij ‘proefjes’ met reepjes gebakken klei waarop hij glazuurkleuren uittest. “Het aardewerk bak je altijd eerst één keer, dat noem je ‘biscuit bakken’. Voor het glazuur moet de vaas nog een keer de oven in, hier doen we dat altijd op 1160 graden.”

Het maakproces

Glazuur
In de werkplaats waar hij zijn beelden maakt staat een meter hoge bloemensculptuur van een Belgische kunstenaar, die pimpelpaars de oven uit is gekomen. De heldere kleur in de glazuurlaag krijg je pas ná het bakken, legt Van den Nieuwendijk uit. “Je ziet het niet goed als je het aanbrengt, de glazuurlaag is een beetje pastel van kleur. Je weet nooit precies wat je krijgt, dus je moet altijd proefjes maken.”

Om de glazuurlagen te maken, put hij uit bestaande receptenboeken van het atelier. Daarin staan alle recepten voor elke kleurcombinatie die tot nu toe, sinds de opening van de werkplaats, is bedacht. Daar komen nog dagelijks nieuwe bij. “De oprichters waren voormalig werknemers van de Delftse aardewerkfabriek de Porceleyne Fles, Henk Trumpie en Jacques van Galen. Die zijn voor zichzelf begonnen in 1968 omdat ze grote keramiekbeelden met felle kleuren wilden maken. Dat deed men in die tijd nog niet zo veel”, weet Van den Nieuwendijk.

Glazuurproeven van Pepijn van den Nieuwendijk / Foto Piket Kunstprijzen

Vaas
De opdracht is bijzonder voor hem: “Je kunt er alle kanten mee op.” Voor het ontwerp van de award koos Van den Nieuwendijk een vaas, omdat hij die de afgelopen tijd veel heeft ontworpen. “Vazen hebben een sterke historische achtergrond. In alle tijden en culturen zijn ze gemaakt met diverse functies.”Om er een award van te kunnen maken bestudeerde hij hoe andere voorbeelden van prijzen – zoals bokalen van zilver en goud, maar ook de Oscars – in een prijzenkast staan.

De vaas moest volgens Van den Nieuwendijk “een echte award” zijn. “Het moest een eclectische vaas worden met verschillende onderdelen, op een gouden blokje. Daar heb ik een mal voor gemaakt, waar de vaas later op komt.” Voor de verschillende kunstdisciplines bedacht hij aparte figuurtjes die hij los maakt en op de vaas boetseert. Zo heeft hij voor toneel in zijn schetsboek een citaat van Shakespeare’s toneelstuk Hamlet bij een schets van een schedel gezet, en zien we ook een dansend aapje. “Dat zijn de onderdeeltjes die het werk een luchtige en humoristische kant geven.”

De vazen die Van den Nieuwendijk maakt zijn decoratief. Dat vindt hij, zoals de oude Grieken dat ook deden, het mooist. Zijn vaas is een sculptuur: “Je kunt er geen tulpen inzetten.” Zijn inspiratie haalde hij uit “Chinese vazen uit de Ming- en Qing-dynastieën, maar ook uit Rococo-vazen. “Overdadige ontwerpen, maar wel met afgewogen decoratie.”

Schetsen van de award voor 2015, door Pepijn van den Nieuwendijk / Foto Piket Kunstprijzen

Goud
Het zou geen échte award zijn als er niet her en der wat goud blinkt. De Chinese draak krijgt dus een gouden glazuurlaagje, gemaakt van een soort poeder dat in olie opgelost is. Niet goedkoop trouwens: “Dat potje kost ongeveer zeshonderd euro, dat moet je niet uit je handen laten vallen!” waarschuwt Van den Nieuwendijk. “Dat wordt de zogeheten ‘lusterlaag’, de derde baklaag die op 700 graden gebakken wordt. Het wordt een flinterdun laagje, alle goudstukjes klonteren als het gebakken wordt aan elkaar.” Andere kleine onderdeeltjes maakt hij ook goud. “Ultrakitsch!” lacht hij.

Van den Nieuwendijk heeft alvast een bestemmingstip voor de winnaars die een award mee naar huis mogen nemen. “Ik wil niet dat het een award wordt die in zo’n kast staat. Het moet een beeld worden dat je op een tafel in huis kan zetten.”

Het eindresultaat van de Piketaward van 2015